De nieuwe longwijzer is uit, vanmorgen viel hij op mijn deurmat. Dit keer staat er een heel stuk in over prikkels bij astma. Meteen begin ik te lezen, tussen het lezen door stuur ik een mailtje naar de redactie van longwijzer of ik dit artikel dat ik nu lees mag gebruiken voor mijn blog, en dat mag, zolang ik het er maar wel bij vermeld, natuurlijk, geen probleem. Hieronder zal lees je een aantal stukken uit het artikel die voor mij zo herkenbaar zijn en ik graag wil delen op mijn blog.

Niet-allergische prikkels
Terug naar de 'niet-allergische prikkels, zoals mist, rook, luchtverontreiniging en geurtjes (hiervoor gaat het een stukje over allergische prikkels, die ik niet heb). Vrijwel iedereen met een longziekte reageert erop bij het inademen hiervan. Als de longen deze gevoeligheid vertonen, spreken we van een 'overprikkelbaarheid' van de longen, legt Frank Smeenk (longarts) uit. "Je krijgt dan een reactie van de spiertjes rond de luchtwegen: die trekken samen, waardoor het moeilijker wordt om lucht uit te ademen. Het is net alsof je door een rietje ademt, met benauwdheid en piepen als gevolg. Deze reactie is dus min of meer vergelijkbaar met die van een allergische astmatische reactie. "Vreemd genoeg krijg niet iedereen duidelijke klachten door niet-allergische prikkels. Waardoor dat komt, is niet precies bekend, zegt Frank Smeenk. "Het kan van persoon tot persoon heel wisselend zijn. Dit hangt met name af van de mate van de prikkelbaarheid van de longen en de wijze waarop de patiënt deze ervaart. Sommige mensen 'wennen 'kennelijk aan dergelijke reacties, waardoor ze het zelf niet meer goed meer voelen als ze optreden."

Geen allergie, toch benauwd
Ook mensen zonder allergieën en astma klagen soms dat geuren hun 'op de longen slaan'. Frank Smeenk: "De hersenen registeren deze geur dan als onaangenaam en dat kan een 'benauwd' gevoel geven zonder dat de longen een astmatische reactie vertonen. De spiertjes rond de longen trekken dus niet samen."

Prikkel alarm
Prikkels, ze zijn de vijand van iedereen met een longziekte. Vooral mensen met astma zijn er gevoelig voor. Een prikkel kan van buitenaf komen, zoals mist, huisstofmijt en rook. Maar ook vanuit het lichaam zelf, zoals bij stress of na inspanning. Prikkels kunnen reacties uitlokken als tranende of jeukende ogen, een verstopte neus en benauwdheid. Dit si niet alleen vervelend, maar kan soms ook schadelijk zijn, vertelt longarts Marjo van de Ven: "De longfunctie kan verminderen als je vaak aan prikkels wordt blootgesteld." Ook al reageer je nauwelijks op prikkels, blootstelling kan toch schadelijk zijn voor de longen. Marjo van de Ven: "Ik maak geregeld mee dat uit de longfunctietest blijkt dat de longen achteruit zijn gegaan, terwijl diegene dat helemaal net zo gemerkt heeft. Het is juist een voordeel als je wél last van prikkels hebt, want dan ben je meer geneigd jezelf te beschermen en ze zoveel mogelijk te mijden." 

Binnen een kwartier
Maar hoe kom je erachter op welke prikkels je reageert? Dat kan lastig zijn. Bijvoorbeeld doordat de snelheid van de reactie kan wisselen. Weersomstandigheden zoals mist, of ozon of smog zorgen meestal direct voor klachten. Hetzelfde geldt voor acute stress of inspanning. Bij allergische prikkels maakt het uit of je al eerder met de prikkel in aanraking bent gekomen. Marjo van de Ven: "De eerste keer kan het een tijd duren, maar daarna heeft het lichaam een antistoffen aangemaakt die snel actief worden bij contact met de prikkel. Bovendien verschilt het per prikkel. Op pullen reageert iemand met hooikoorts meestal al na een kwartier."

Het weer
Wat prikkelt er?
Elk seizoen brengt bepaalde prikkels met zich mee. Zowel een lage als een hoge luchtvochtigheid kan vooral klachten bij longziekten verergeren. Dit zit zo: onze luchtwegen zijn bedenkt met een laagje vloeistof dat de slijmvliezen vochtig houdt. Als het vriest is de lucht heel droog. De spiertjes rond de longen reageren hierop door samen te trekken, waardoor u het benauwder krijgt. Bijna zeven op de tien mensen met een longziekte heeft ook extra lachten op mistige dagen. Waardoor dat precies komt, is niet bekend. at zou kunnen meespelen is dat het meestal windstil is bij mist, waardoor luchtvervuiling blijft hangen. De mist raakt daardoor vervuild met fijnstof en stikstofdioxide. Een stevige bries is trouwens ook niet fijn, want daardoor raak je sneller buiten adem. 

Wat merk je ervan?
Benauwd, buiten adem en/of hoesten.

Wat is er tegen te doen?
Bij extreem koud weer of dichte mist, kan het verstandig zijn om een dagje binnen te blijven. Toch naar buiten? Bind een sjaal voor uw mond om de lucht te filteren. Adem hoe dan ook altijd zoveel mogelijk in door uw neus. Onze neus is eigenlijk een soort airconditioning. Hij zorgt dat de lucht een zo perfect mogelijke temperatuur en vochtigheidsgraad heeft. Soms heeft u in de winter een hogere dosis medicatie nodig. Neem bijvoorbeeld een extra pufje luchtwegverwijder voordat u in de kou gaat sporten. Gebruikt u een ontstekingsremmer, dan is het slim om die twee á drie uur van tevoren in te nemen. Dan werkt deze optimaal als u naar buiten gaat. 

Rook
Wat prikkelt er?
In sigarettenrook zitten allerlei stofjes zoals nicotine en teer. Die zijn ongezond voor iedereen en extra slecht voor mensen met en longziekte. De spiertjes om de longen raken overprikkeld en vernauwen zich bij het inademen van sigarettenrook. Bij barbecueën komen er schadelijke stoffen vrij uit de kooltjes. En ook bij de verbranding van hout komen onder ander fijnstof en koolmonoxide vrij. Dat geld extra als er vochtig hout, sloophout, geïmpregneerd of geverfd hout wordt verbrand of restjes spaanplaat, triplex of hardboard. Roken is een belangrijke oorzaak van COPD en longkanker. Dat geldt ook voor meeroken. Daarnaast krijgt eigenlijk iedereen met een longziekte acute klachten van zowel sigarettenrook, als rook afkomstig van een barbecue of vuurtje.

Wat merk je ervan?
Benauwd en hoesten.

Wat is er tegen te doen?
Uiteraard zelf niet roken en zorg dat er ook door anderen binnenshuis niet gerookt wordt. Het raam openzetten heeft weinig zin, wat de schadelijke deeltjes van sigarettenrook gaan ook in kleding, meubelstoffen en gordijnen zitten. Gebruik zelf een elektrische barbecue en blijf uit de rookbron als u ergens bent waar op kooltjes gebarbecued wordt. Was uw haren en kleding als u in de rook heeft gestaan. Steeds meer mensen hebben een openhaard of een vuurkorf.

Luchtvervuiling
Wat prikkelt er?
Schadelijke stoffen zoals fijnstof, stikstofdioxide en ozon maken onze lucht vies. Belangrijke vervuilers zijn het wegverkeer, landbouw en de industrie. Ook houtkachels en vuurkorven vormen een grote bron van vieze lucht. Een tijdelijke toename van vieze lucht noemen we smog. Op warme, windstille zomerse dagen kan er veel smog in de lucht zitten. En dan hebben we het niet over een dichte grijze wolk die zich samenpakt boven steden, maar over een onzichtbare vorm, bestaande uit ozon. Ozonsmog ontstaat doordat gassen in de lucht onder invloed van Uv-straling met elkaar reageren. Sommige van deze stoffen komen van nature voor, andere vormde door de industrie en het verkeer uitgestoten.
Smog, in de middag is de concentratie smog hoger dan in de ochtend. Ook komt ozonsmog meer voor in landelijke gebeden dan in de stad. Hoewel in de stad de concentratie fijnstof, roet en stikstofdioxide weer veel hoger is. Zeker dicht bij de snelweg. In de winter komt op koude windstille dagen ook smog voor. Dan gaat het vaak over fijnstofsmog. Het aantal acute ziekenhuisopnamen door longklachten neemt vaak toe tijdens een smogperiode. Mensen met een longziekte hebben eerder last van luchtvervuiling, maar vieze lucht is voor iedereen ongezond. Het is dus altijd belangrijk om vieze lucht zoveel mogelijk te mijden.

Wat merk je ervan?
Hoesten door irritatie, een droge keel, verminderde longfunctie, duizeligheid, benauwdheid.

Wat is er tegen te doen?
Houd de luchtkwaliteit in de gaten. Dit kan op website van het RIVM (lml.rivm.nl) of op teletekstpagina 711 en 712. Is de concentratie ozonsmog hoog, dan is het verstandig om ’s middags binnen te blijven. Mijd op dit soort dagen in ieder geval parken en landelijke gebieden. Ga als het even kan alleen ’s ochtends naar buiten, tegen vijf uur ’s middags in de ozonconcentratie op zijn hoogst en het meest schadelijk. Op onder andere pagina 711 van Teletekst staat wanneer er een smogalarm geldt. Het belangrijkste advies is dan: binnenblijven. Aan zee staat vaak een windje en is ozonsmog sneller weg.

Inspanning
Wat prikkelt er?
Bij mensen met inspanningsastma, COPD en andere longziekten verergeren de klachten bij inspanning. Bij inspanningsastma komt dit doordat de longen te veel uitdrogen bij een snellere ademhaling. Afweercellen in de longen maken dan stofjes aan die de luchtwegen doen samentrekken, wat voor benauwdheid zorgt. Bij mensen met COPD die zich inspannen kan bij het uitademen de lucht niet snel genoeg uit de minder stevig geworden longen stromen. Daardoor blijft er extra lucht achter in de longen. Dat leidt ook tot benauwdheid.

Wat merk je ervan?
Benauwdheid, piepende ademhaling, slijm ophoesten, (soms) duizeligheid, (soms) hoofdpijn.

Wat is er tegen te doen?
Aan de ene kant is het goed om zoveel mogelijk conditie op te bouwen. Aan de andere kant veroorzaakt te veel inspanning acute klachten. Dat maakt het lastig om de balans te vinden. Rustig wandelen gaat meestal wel goed. Het beste is te sporten onder medische begeleiding. Hierbij doet u verschillende oefeningen om zowel conditie als kracht op te bouwen. Bespreek in ieder geval uw klachten met uw sprotmaatje(s) of trainer. Neem verder voor het sporten een luchtwegverwijder in.

Stress
Wat prikkelt er?
Bij stress gaat de hartslag omhoog, de ademhaling versnelt en er komen stresshormonen vrij. Er zijn twee vormen: acute en chronische stress. Acute stress ontstaat als er iets gebeurt wat angst of woede oproept. Bij chronische stress is het stressniveau in het lichaam langdurig verhoogd.

Wat merk je ervan?
Bij heftige acute stress stokt de adem door de lichamelijke reactie en kun je hyperventilatie of een astma aanval krijgen. Chronische stress beïnvloedt allerlei lichamelijke processen, zoals de stofwisseling en het immuunsysteem. Daardoor neemt het risico op ontstekingsreacties in de longen toe.

Wat is er tegen te doen?
Leer uw grenzen kennen. Een goede manier om minimaal twee weken een dagboek bij te houden waarin u noteert wat u op een dag doet en hoe u zich voelt. Pas vervolgens activiteiten, doelen en verachtingen aan. Mindfullness helpt om paniekerige gedachten die horen bij acute stress te verminderen. Ook bewust vanuit de duik ademhalen gaat stress tegen. Probeer verder zoveel mogelijk te bewegen en zorg voor genoeg ontspanning. Voor de een is dat een wandeling in de natuur of het lezen van een mooi boek, voor de ander uit eten of met een vrienden naar de film.

Geuren
Wat prikkelt er?
Lekker luchtje? Vaak niet als je een longziekte hebt. Dan kan die dure parfum of die gul opgespoten deodorant een reactie geven. Dit geldt trouwens ook voor schoonmaakmiddelen, sterke kookluchten en geurkaarsen. Niet het geurtje zelf, maar de chemicaliën waaruit het luchtje is opgebouwd zijn de boosdoeners. Zelfs als het al uren geleden is als een geurtje is opgespoten of verspreid, kunnen vooral mensen met astma daar last van hebben.

Wat merk je ervan?
Verstopte neus, hoesten, niezen, kriebel in de keel, jeukende ogen en benauwdheid.

Wat is er tegen te doen?
Sterke chemische geuren zoveel mogelijk vermijden, is het beste. Het is natuurlijk niet zo’n moeilijk om zelf geen parfum of eens sterk geurende deodorant te gebruiken, maar dit ook van anderen verwachten is lastig. Toch zullen familieleden en vrienden waarschijnlijk wel rekening met u houden. Leg hun uit waar u last van heeft en hoe zij u kunnen helpen om een reactie te voorkomen. Er zijn tegenwoordig steeds meer producten zonder parfum te koop, denk aan deodorant, lotions, (af)wasmiddel, schoonmaakmiddelen en wasverzachter. Gebruik zo veel mogelijk schoonmaakproducten zonder parfum die niet in een verstuiver verpakt zijn.

Meer over dit artikel kun je lezen in longwijzer nr 3, mei/juni 2016, jaargang 55.
Bron: Longfonds/LONGWIJZER